සෑම ජවසැපයුමකම එක් ආරක්ෂක පරිපථයක් හෝ වැඩි ගණනක් දක්නට
ලැබෙයි, මේවයි උපකරණයේ ආරක්ෂාව ,ජව සැපයුමේ ආරක්ෂාව යන කරනා දෙකම ඉටු කර ගනී.මෙම පරිපථය මගින් ජව සැපයුමේ කොටසක් හෝ එය සම්පුර්ණයෙන්ම ක්‍රියාවිරහිත කරනු ලබයි .මෙම ජව
සැපයුම් වල ප්‍රදාන ආරක්ෂක පරිපත වර්ග 4ක් දක්නට ලැබෙයි
a.
Surge Protection (SP)
මේ කොටස සදහා විලායක (FUSE), වෙරිස්ටර්ස්{ධන + තාප සංගුණක සහිත ප්‍රතිරෝදක } ( Varistor), රින - තාප සංගුණක සහිත
ප්‍රතිරෝදක (NTC ) ඉහත පරිපථයේ පරිදි
යොදාගෙන තිබෙයි,මෙම උපකරණ ගැන ඉදිරයට වෙන වෙනම විස්තර කර දෙනු ලැබේ
a.
Over Voltage Protection (OVP)
මෙම පරිපථයේ අරමුණ වන්නේ DC ප්‍රතිදානයේ වෝල්ටීයතාවය වැඩි වුනොත්, POWER IC වෙත සංඥාවක් ලබා දී එමගින් ජවසැපයුම ක්‍රියාවිරහිත කිරීමයි, සාමාන්‍යයෙන් මෙවැනි OVP සංවේදක ජව සැපයුමේ ප්‍රාථමික පරිපථයේ පිහිටවා ඇත.(සමහර අවස්ථා වලදී ද්විතිකයේ OVP අන්තර්ගත කොට ඇති අවස්ථාද දක්නට ලැබෙයි) ,මෙවැනි OVP ක්‍රියාවිරහිත වීමකදී(OVP SHUTDOWN), නැවත ජව සැපයුම ක්‍රියා කරවා ගැනීමට නම් AC සැපයුම ඉවත් කර නැවත සවිකළ යුතු වේ .
මෙම OVP පරිපථය power IC
ට අන්තර්ගතව(BULLET-IN) හෝ පිටතින්ද පිහිටවා තිබිය හැකිය
ඉහත කැටි සටහනට අවදානය
යොමු කරන්න OVP පරිපථය LATCH හා START පරිපථ වලට ඍජුවම සම්බන්දව පවතී ,මා
පැහැදිලි කරීමට යොදා ගත් ජව සැපයුම් පරිපථයේ Power IC වෙත 16 V, 20 V අතර වෝල්ටීයතාවයක්
අවශ්‍ය වේ,ප්‍රථම අවස්ථාවේදී මෙය 300 V DC වොල්ටියතාවයෙන් R861 හරහා ලබා ගනී ,ඉන්
පසු Run DC Circuit හරහා නොකඩවා සැපයුම තබාගත හැකිය ,IC පින් අටේ (8) වෝල්ටීයතාවය 25 v වලට
වඩා වැඩි වූ සැනින් OVP පරිපතය ක්‍රියා කොට එමගින් LATCH වෙත සංඥාවක් ලබා දී ජවසපයුම ක්‍රියාවිරහිත කරයි,දැන් ජව සැපයුම නැවත ON කර ගැනීමට නම් AC විසනදී කොට
නැවත ON කල යුතුම වේ.
ඉහත පරිපථයේ ZD 876 සෙනර් ඩයෝඩය ඉතා වැදගත් කාර්යක් ඉටු කරයි, යම් හෙයකින් Run DC වෝල්ටීයතාවය 27 V වලටත් වඩා
වැඩි වුනොත් සෙනර් ඩයෝඩය ක්‍රියා කර Power IC ආරක්ෂා කරගැනී, ඒ මොහොතේම OVP ක්‍රියාකළ
යුතුය,මෙම වෝල්ටීයතාවය යම් හේතුවක් නිසා දිගු වෙලාවක් පැවතුන හොත් සෙනර් ඩයෝඩය ලුහු පරිපථ වී ,අධික ධාරා නිසා Power පරිපථයේ උපකරණ පුපුරා යාමටද ඉඩ කඩ තිබෙයි.
කොහොම නමුත් හොද(Qulity) ජව
සැපයුමක නම් සෙනර් ඩයෝඩ ක්‍රියා කිරීමට කලින් OVP පරිපථය ක්‍රියා කොට ජව සැපයුම ක්‍රියාවිරහිත
කරගැනී ,පහත රුපයේ පරිදි සෙනර් ඩයෝඩයඅභ්යන්තරයේම අන්තර්ගත Power IC සහිත පරිපථ ද
හමු වෙයි.
විවිද ආකාර වල SMPS ජව සැපයුම් වල විවිද VOP පරිපථ දක්නට ලැබෙයි,මේ
නිසා පරිපථයක් අලුත්වනියාවට පෙර එහි සේවා මැනුවලය කියවා තේරුම් ගැනීම වඩා සුදුසු
වෙයි.සමහර අවස්ථා වල OVP පරිපථ කිහිපයක් එකම ජව සැපයුමේ තිබිය හැක
ඉහත පරිපථයේදී "a"ලෙස හදුන්වා දී ඇති දගරය ප්‍රාථමිකයේ ප්‍රතිපෝෂණ දගරයකි.එයට සම්බන්දව ඇති. R 611 හා D 602 සෙනර් ඩයෝඩ OVP පරිපථ ලෙස ක්‍රියා
කරයි. 8.2V සෙනර් වෝල්ටීයතාවය ඉක්මවා ගියවිට ද D 602 තුලින් ධාරාවක් ගලා යයි. මෙම
ධාරාවෙන් Q 602 ට්‍රාන්සිස්ටරය ක්‍රියා කරයි.Q 602 ON වූ විටම එහි ධාරාව නිසා Q
604 ක්‍රියාකරයි,Q 604 මගින් Power FET වල ගේට් වෝල්ටීයතාවය ඉවත් කරන බැවින් ජව
සැපයුම ක්‍රියා විරහිත වෙයි.
a.
Over Current Protection (OCP)
බොහොමයක් SMPS වල ප්‍රාථමිකය හා සම්බන්ද OCP පරිපථයක් ඇත.එහි
ප්‍රදානම උපකරණය වන්නේ ධාරා සංවේදක ප්‍රතිරෝදයයි (Current Sensing Resistor) මෙම ප්‍රතිරෝදකය සෑම විටම
POWER FET යට ශේණි ගතව යොදා තිබෙයි. FET තුලින් අධික ධාරාවක් ගමන් කලොත් එය මේ ප්‍රතිරෝදකය
හරහාද ගමන් කරයි,මෙම ධාරාව අසාමාන්‍ය ලෙස වැඩි වන අවස්ථාවකදී ජව සැපයුම ස්වයංක්රීයව ක්‍රියාවිරහිත වීමට ජව සැපයුම සැලසුම් කර තිබෙයි.
ඉහත පරිපථයේ Power IC U
101 දෙස බලන්න එහි SD 3842a හා UC 3842 යනු ධාරා සන්වෙදකයි එම අග්‍රය I Sense ලෙස
හදුන් වයි
මෙම I Sence ප්‍රතිරෝධකයේ
අගය වැඩි උනොත් ප්‍රදාන විලායකය අනිවාර්යයෙන්ම පිලිසී යයි .මෙම ප්‍රතිරෝධකයේ අගය
ඉතා කුඩා අගයක් ගනී එය 0.1 ohm 1ohm අතර අගයක් වනු ඇත.
මෙම අගය මැන ගැනීමට
සුදුසුම උපකරණය BLUE ESR මිටරයයි.මෙමගින් ඉතා කුඩා ohm අගයන් පහසුවෙන් මැන ගත හැක,සාමාන්‍ය මල්ටි මීටර් මගින් මෙම අගයන් මැන ගත නොහැකිය
VOP පරිපථයක් මෙන්ම OCP
පරිපථයක්ද සමහර POWER IC වල දක්නට ලැබේ මෙහි ක්‍රියාවලියද VOP පරිපථය අනුවම ක්‍රියා
කරන අතර ,අධික ධාරවකදී ක්‍රියාකිරීම පමණක් වෙනසක් ලෙස සැලකිය හැකිය.
පහත පරිපථයේ POWER FET,
POWERIC තුලම අන්තර්ගව තිබෙයි,FET ON වූ විට R828 හා R827 ධාරා සංවේදක ප්‍රතිරෝදක තුලින් ධාරාව ගලයි ,PIN 4 හි
වෝල්ටීයතාවය .5 V ඉකමවා ගිය හොත් ,IC අබ්යන්තරයේ ඇති OCP සන්සන්දකය මගින් FET ක්‍රියාවිරහිත
කරනු ලබයි.
සමහරක් SMPS වල මෙම පරිපථය SMPS ද්විතිකයේ අන්තර්ගතව තිබෙයි.මෙය
5 VOLT දිවිතික ආරක්ෂක පරිපථය ලෙස ද හදුන්වනු ලබන අතර මෙහි ප්‍රදානම උපකරණය R211 ප්‍රතිරෝදකයි,මම ප්‍රතිරෝදකය තුලින් 0.6 V
වෝල්ටීයතාවයක් පාතනය වන විට එමගින් Q 207 NPN ට්‍රාන්ස්සිස්ටරය ON වෙයි,එයින් Q 201
PNP ට්‍රසිස්ටරය ON කරයි,Q 201 මගින් THY 201 තයිරිස්ටරයයේ ගේට් අග්‍රය පෙර නැබුරු
කරගැනී,එමගින් ත්යිරිස්ටරය on කරගත හැකිය ,එය T101 ට්‍රාන්ස්ෆොමරයේ දිවිතියයේ
42v වෝල්ටීයතාවය භූගත කරගැනී ,මෙය ට්‍රස්ෆොරමරයේ මුළු ශක්තියම භූගත කරීමට ප්‍රමාණවත්
අතර ,Feedback වෝල්ටීයතාවය ද නොලැබී යයි,PC 101 අවශ්‍ය මෙම වොල්ටියතාවට නොලැබුණු
විට Feedback ක්‍රියාවලිය නැවතී SMPS ක්‍රියාවිරහිත කරගැනී
එමෙන්ම SCR Reset වෙන නිසා තවදුරටත් එමගින් ධාරාවක් ගලා
යන්නේ නැත,දෝලකය නැවත ක්‍රියා කරනේද නැත ,එයට හේතුව C 108 ආරෝපනය(+150 V DC) වී
තිබිමයි ,එමනිසා Q 1 On කරගැනීමට ධාරාවක් pass නොවේ ,මෙය යතා තත්වයට ගැනීමට නම් AC බලය ක්‍රියා
විරහිත කොට නැවත ක්‍රියා කල යුතු වේ
D. Thermal Shut down protection (TSD) උෂ්ණත්ව ආරක්ෂණ පරිපථය
FET තුලින් ධාරාවක් ගලන විට එය රත් වෙයි, ඕනෑම ජව ට්‍රාන්ස්සිස්ටරයක් ක්‍රියාකිරිමේදී තාපය උත්සර්ජය වේ ,නමුත් මෙම තාප ප්‍රමාණය FET IC ය ඔරොතු දෙන උපරිම තාප ප්‍රමාණය
ඉක්මවා ගියවිට (CENTIGRADE 125 -150 ) power IC තුල අන්තර්ගත පරිපථයක් මගින් SMPS ක්‍රියාවිරහිත
කරවයි.
මෙවැනි අවස්ථාවකදී AC සැපයුම විසඳි කර නැවත පනගැන්වීම සිදුකල යුතුය, සමහරක්
අවස්ථාවල මෙම TSD සෙන්සරය Heatsink තුලද අන්තර්ගත කොට තිබෙයි,එහිදී පහත ආකාරයට වෙනස්
පරිපථයක් ක්‍රියාත්මක වෙයි.
සටහන්
මෙම TSD අවස්ථාව පහත කරනා නිසා බොහෝ දුරට සිදු විය හැක
a. a) power ic වල ඇති තාපන
ගැටළු
b. b) heat compound නොමැති වීම
හෝ ප්‍රමාණවත් නොමැති වීම
c. c) heatsink නිවැරදිව සවි
වී නොතිබීම
d. d) පිටාර FAN ක්‍රියා
නොකිරීම
ඉතින් ඉහත OVP,OCP,TSD පරිපථ සියල්ළම සෑම SMPS පරිපතයකම
අඩංගු නොවේ ,ඒවායින් එකක් අන්තර් ගතව තිබිය යුතු වේ ,අප අලුත්වැඩියා කිරීමට යන SMPS
ජව සැපයුමේ සටහන් Goole මගින් සොයාගෙන එහි ඇති පරිපථ ගැන පමණක් අවදානය යොමු කරන්න.
